W podobnej sytuacji stanął naród Polski, jakże mocno doświadczony czasem wojny. Jak żaden inny naród w Europie został poddany eksterminacji przez dwa wrogie polskości totalitaryzmy: hitlerowski i komunistyczny. Miliony Polaków oddały życie walcząc o wolność Ojczyzny, ginąc w niemieckich obozach zagłady i sowieckich łagrach. Miliony rodaków musiało opuścić swe rodzinne strony zmuszeni do emigracyjnej tułaczki, pod przymusem deportowani na „nieludzką ziemię”, przesiedleni w czasie wojny czy też wyrzuceni ze swych domów po regulacji granic i stref wpływów po zakończeniu działań wojennych. Wiele rodzin zostało rozdzielonych na długie lata; niektórzy pozostali na Wschodzie, inni nie mieli możliwości powrotu z Zachodu, inni jeszcze szukali lepszego życia gdzieś w Argentynie, Brazylii, Stanach Zjednoczonych, a nawet Australii. Po 8 maja 1945 roku na zawsze zmienił się świat, który istniał przed pamiętnym 1 września 1939 r.

Kościół, ten powszechny i ten lokalny, musiał również odnaleźć się w nowej, powojennej rzeczywistości. Duchowieństwo, jak żadna inna grupa społeczna, poniosła największe straty personalne. Polscy księża, za wierność Bogu i Ojczyźnie, zapłacili największą cenę. Wielu z nich oddało życie ginąc z rąk hitlerowców, czy komunistów. Ich nazwiska znajdują się na listach ofiar wszystkich obozów koncentracyjnych i sowieckich łagrów. Ich prochy skrywają bezimienne, zbiorowe mogiły, a miejsca pochówku wielu z nich wciąż są nieznane. Tysiące księży i zakonników, setki alumnów i sióstr zakonnych, doświadczyło represji i szykan ze strony okupantów, tylko dlatego, że byli Polakami i duchownymi Kościoła rzymskokatolickiego.

8 maja 1945 r. w Białymstoku rozpoczęło działalność Archidiecezjalne Wyższe Seminarium Duchowne, wyrzucone – na rozkaz władz komunistycznych – z Wilna, w którym istniało od 1582 r. Arcybiskup Romuald Jałbrzykowski, metropolita wileński, który po swym uwięzieniu w Wilnie, w styczniu 1945 r., zmuszony został do opuszczenia Wilna, nakazał przeniesienie Seminarium Duchownego z Wilna do Białegostoku. Zanim sam przyjechał do Białegostoku (a miało to miejsce w lipcu 1945 r.) już w mieście nad rz. Białą funkcjonowało i rozwijało się Archidiecezjalne Wyższe Seminarium Duchowne wraz z Wydziałem Teologicznym Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Była to pierwsza wyższa uczelnia w Białymstoku. Dzięki życzliwości i zapobiegliwości ówczesnego dziekana białostockiego ks. Aleksandra Chodyki znalazło ono miejsce w gmachu przy ul. Słonimskiej 8, który był własnością Zgromadzenia Sług Maryi Niepokalanej, nazywanych w Białymstoku „braciszkami”. Pod tym adresem przez kolejne lata - do 1961 r. kiedy to gmach przy ul. Słonimskiej 8 został znacjonalizowany, a Seminarium Duchowne wyrzucone - istniała uczelnia duchowna kształcąca kapłanów na potrzeby archidiecezji wileńskiej z siedzibą w Białymstoku.

Dzień zakończenia II wojny światowej stał się dniem rozpoczęcia istnienia w Białymstoku Seminarium Duchownego, które nawiązując do swych wileńskich korzeni, troszczy się nieustannie o dobro lokalnego Kościoła.

Z okazji 70. rocznicy przeniesienia Archidiecezjalnego Wyższego Seminarium Duchownego z Wilna do Białegostoku w gmachu Archiwum i Muzeum Archidiecezjalnego w Białymstoku przy ul. Warszawskiej 48 została przygotowana okolicznościowa wystawa pt. 8 maja 1945 … rodzi się noweobrazująca początki Seminarium Duchownego w Białymstoku.

Jubileuszowym obchodom towarzyszyć będzie sesja naukowa zorganizowana w AWSD w Białymstoku, w dn. 21 maja br., na którą w sposób szczególny zaproszeni są absolwenci białostockiego Seminarium Duchownego, którzy kształcili się w gmachu przy ul. Słonimskiej 8.

Z tej okazji, podczas spotkania, zostanie wyemitowany reportaż radiowy pani Agnieszki Czarkowskiej z Polskiego Radia Białystok pt. „Słonimska 8. Z Wilna do Białegostoku”.

Wystawa trwać będzie do końca czerwca br.

Do jej obejrzenia serdecznie zapraszamy!