Podczas całej formacji seminaryjnej wszystkie posługi alumna mają za cel ożywianie Kościoła, który jest ze swej istoty „tajemnicą”, „komunią” i „misją”. Te posługi i praktyki są związane bądź to z samym życiem seminaryjnym, bądź to ze środowiskami poza seminarium.

Duch Święty, nie tylko przez sakramenty i posługi uświęca Lud Boży, i przyozdabia cnotami, ale „udzielając każdemu tak, jak chce” (1 Kor 12,11) swoich darów, rozdziela miedzy wiernych w każdym stanie także specjalne łaski, przez które czyni ich zdolnymi i gotowymi do podejmowania rozmaitych dzieł lub funkcji mających na celu odnowę i dalszą skuteczną rozbudowę Kościoła. (por. KK 12)

Seminarium to miejsce gdzie młody człowiek, rozpoczyna upodabniać się na obraz Chrystusa Nauczyciela, Kapłana i Dobrego Pasterza. By stając się pomocnikiem biskupa, jako diakon, czy już w roli kapłana, mógł objąć posługiwanie we wspólnocie, stając w zastępstwie Boga jako sługa, nauczyciel i kapłan świętego kultu (por. KK 20). A to wszystko by ten młody chrześcijanin do głębi zdał sobie sprawę, że w jego ręce oddaje się nadzieje Kościoła i zbawienie dusz (DFK, Zakończenie).

1. Posługa słowa spotkaniem z Chrystusem Nauczycielem

Ćwiczenia homiletyczne

Homiletyka ma przygotowywać przyszłych kapłanów do przepowiadania słowa Bożego, do przepowiadania umiejętnego, skutecznego, w mocy Bożej. Ten przedmiot był od chwili zaistnienia Seminarium Duchownego w Białymstoku zawsze poważnie traktowany. Jest wykładany w AWSD na roku IV, V i VI w wymiarze jednej godziny tygodniowo. Dodatkowe ćwiczenia homiletyczne polegają na przygotowaniu samodzielnie, lecz pod kontrolą profesora, przez każdego z alumnów po jednej homilii w ciągu roku, czyli trzech homilii w czasie studiów, którą to homilię wygłaszają próbnie. Diakoni mogą ją następnie wygłosić w kościele do wiernych. Zasadniczo temat przygotowywanej homilii jest zgodny z wytycznymi Episkopatu Polski. We wcześniejszych latach było wymagane uczenie się kazania pamięciowe, dzisiaj nie jest to wymagane bezwzględnie. Po każdym próbnym wygłoszeniu homilii następuje jej omówienie: najpierw sam kaznodzieja mówi, z czego się przygotował, podaje źródła i bibliografię i jak się czuł podczas wygłaszania homilii, po czym głos zabierają koledzy, a podsumowuje profesor.

Ćwiczenia katechetyczne

Całość formacji katechetycznej obejmuje wykłady, ćwiczenia i praktyki katechetyczne. Wykłady są prowadzone w wymiarze jednej godziny tygodniowo na roku IV, V i VI. Przygotowanie praktyczne do katechezy przebiega dwustopniowo. Najpierw alumni hospitują katechezy prowadzone przez doświadczonych katechetów oraz zapoznają się z problemami, metodami i pomocami katechetycznymi. W ramach praktyk każdy alumn prowadzi kilka katechez z dziećmi i młodzieżą na różnym poziomie wiekowym pod kierunkiem wykładowcy katechetyki oraz w obecności kolegów z roku. Każda katecheza jest omawiana i oceniana. Tematy i konspekty katechez są konsultowane z poszczególnymi katechetami, a po przeprowadzeniu katechezy jest ona omawiana w obecności katechety w grupie ćwiczeniowej alumnów. Po wliczeniu czasu przygotowania katechezy, jej przeprowadzenia, omówienia oraz hospitacji każdej z nich przez alumnów z każdej grupy, daje to sporą liczbę godzin praktyki katechetycznej alumna - przyszłego katechety.

2. Posługa sakramentalna spotkaniem z Chrystusem Kapłanem

Formacja pastoralna obejmuje także przygotowanie do posługi sakramentalnej Przygotowanie do pracy duszpasterskiej w zakresie sprawowania kultu miało zawsze w formacji seminaryjnej należne miejsce. W pierwszym rzędzie dotyczyło to sprawowania Najświętszej Ofiary Jezusa Chrystusa, czyli odprawiania Mszy św. Przez długi okres przedmiot liturgiki był nazywany po łacinie „ritus”, w jego zakres wchodziły: nauczenie celebrowania Mszy św., sprawowanie sakramentów i odprawianie nabożeństw. Obecnie wiedzę o sakramentach dostarczają zajęcia z Liturgiki, Teologii Dogmatycznej, Prawa Kanonicznego, Teologii Moralnej i innych. Już w okresie pobytu w Seminarium alumni mają różne okazje do przynajmniej częściowego wykorzystania uzyskanych wiadomości.

Poczynając już od I roku studiów w ramach ćwiczeń liturgicznych należy przygotowanie alumnów I roku do służenia do Mszy św. Jako lektorzy, alumni przygotowują komentarze do Mszy świętej i liturgii słowa oraz modlitwę powszechną. Czytają czytania mszalne i śpiewają psalm responsoryjny. Następnie, przygotowanie do posługi akolity to: udzielanie Komunii św. chorym i wiernym podczas Mszy św. i poza nią, a także wprawianie się do prowadzenia nabożeństw eucharystycznych, chrztu i innych posług przysługujących diakonom. Oni to w codziennej Eucharystii posługują w swych liturgicznych strojach - dalmatykach. Do ich obowiązków należy także celebrowanie wieczornych nabożeństw dla wszystkich alumnów.

Ważnym ćwiczeniem pastoralnym jest działalność tzw. grup liturgicznych, do których należą wszyscy alumni, prócz VI roku. Do takiego zespołu należy przygotowywanie przez cały tydzień liturgii mszalnej. Prowadzenie różańca podczas wieczornych modlitw, koronki o godzinie 15:00, przygotowywanie śpiewów na Eucharystię, itp.

W przygotowanie się do posługi liturgicznej wpisują się ponadto takie praktyki alumnów, jak pełnienie tygodniowych dyżurów w zakrystii kaplicy seminaryjnej jako tzw. wikariusz (rok IV), tygodniowa służba przy ołtarzu w kaplicy seminaryjnej w charakterze ministranta i turyferariusza (rok I i II), akolitów (rok IV i V).

Alumni spełniają również funkcje liturgiczne podczas licznych uroczystości odbywających się w Katedrze, zazwyczaj z udziałem i pod przewodnictwem Biskupa. Najczęściej są to Asysty Pontyfikalne, złożone, pierwsza z alumnów roku III, i druga z roku IV. Zaangażowanie alumnów widoczne jest zwłaszcza podczas Triduum Sacrum. Na czas tego świętego czasu w seminarium zostają roczniki III, V.

Trzeba wymienić jeszcze jeden sposób przygotowania alumnów do posługi sakramentalnej i liturgicznej, a mianowicie naukę śpiewów liturgicznych. Przez okres sześciu lat, a zatem przez cały okres pobytu w Seminarium, alumni uczęszczają na wykłady i zajęcia z muzyki kościelnej. Poza tym regularnie, raz w tygodniu, odbywają się próby chóru, scholi i emisji w poszczególnych głosach. Jest to okazja do udoskonalenia śpiewu liturgicznego i zaznajomienia się z nowymi pieśniami liturgicznymi. Zajęcia związane ze śpiewem służą godnemu sprawowaniu w przyszłości obrzędów liturgicznych.

3. Posługa miłości spotkaniem z Chrystusem Dobrym Pasterzem

Praktyki parafialne

Jakkolwiek od początku funkcjonowania AWSD w Białymstoku istniała jakaś forma praktyk parafialnych to jednak bardziej systematyczny charakter przybierają one od momentu, gdy polski Kościół przyjął nowe „Ratio studiorum” dostosowane szczególnie do wymaga dekretu soborowego o formacji kapłańskiej „Optatam totius”.

Nasze seminarium starało się sprawę praktyk duszpasterskich traktować poważnie. Systematycznie każdego roku odbywały się praktyki parafialne diakonów na wyznaczonych im placówkach. Pierwsza odbywa się w miesiącu Sierpniu, druga trwa od środy popielcowej do Mszy świętej Rezurekcyjnej (co najczęściej wiąże się z uroczystym śniadaniem Wielkanocnym z księżmi na parafii).

Praktyka diakonów dotyczy różnych dziedzin pastoralnych, a mianowicie duszpasterskiej: głoszenie kazań, udzielanie chrztu, zanoszenie Eucharystii chorym, sprawowanie pogrzebów, praca kancelaryjna. Wszystko w zależności od potrzeb parafii i wymaga księży proboszczów. Praktyki diakonów podlegają ocenie, której dokonuje miejscowy proboszcz i na ręce rektora Seminarium przesyła sprawozdanie.

Od lat nasi alumni opiekują się obłożnie chorymi i ludźmi starszymi. Praktycznie w każdą niedzielę składają u chorych wizyty, diakoni lub akolici zanoszą chorym przynajmniej raz na tydzień Komunię św. Klerycy opiekują się również dziećmi z rodzin ubogich i zaniedbanych. Do stałej praktyki od roku II, należy żywy kontakt z dziećmi z Domów Dziecka przy ulicy Słonimskiej i 11 Listopada. Sprawują oni przede wszystkim opiekę religijną, przygotowując je do sakramentów, uzupełniając też braki w wiadomościach religijnych i w wychowaniu. Podobna praktyka ma miejsce w Pogotowiu Opiekuńczym przy ulicy Orlej.

Należy też wspomnieć piękną inicjatywę alumna naszego seminarium, późniejszego kapłana bestialsko zamordowanego w 1989 roku przez „nieznanych sprawców”, ks. Stanisława Suchowolca. Z jego inicjatywy roztoczono opiekę nad domem dla dzieci upośledzonych umysłowo i niepełnosprawnych w Zaściankach. Ruch „Wiara i światło” obejmujący upośledzonych umysłowo, ich rodziny i opiekunów, znalazł się także w obrębie działalności charytatywnej seminarium.

Akcje powołaniowe

Wielką i żywotną sprawą dla seminarium jest troska o nowe powołania. Seminarium włączało się zarówno w powołaniowe duszpasterstwo archidiecezji, często wychodząc z inicjatywą i świadcząc w tej dziedzinie wszelką pomoc, jak też organizując we własnym zakresie akcje powołaniowe.Do form działalności samego seminarium należy zaliczyć przede wszystkim modlitwę. Alumni modlą się o powołania w każdy pierwszy czwartek miesiąca, podobnie jak wierni całej archidiecezji, ale też we wtorki za wstawiennictwem św. Jerzego, patrona naszego Seminarium. Szczególne miejsce ma tu też Tydzień modlitw o powołania tak w seminarium, jak i z różnymi grupami młodzieży i starszych w różnych parafiach diecezji. W pierwszej połowie roku akademickiego, najczęściej w listopadzie i grudniu, alumni idą do szkół średnich z katechezami powołaniowymi. Katechezy te prowadzą alumni noszący już sutanny, czyli już od roku III studiów. Dla klas maturalnych natomiast są organizowane w czasie ferii zimowych rekolekcje powołaniowe w AWSD.

Rekolekcje Oazowe i Kolonie Caritas

W ramach praktyk w dziełach diecezjalnych istnieje zwyczaj wyjeżdżania na dwutygodniowe praktyki oazowe lub kolonie Caritas. Alumni, świadczą swą pomoc kapłanom i uczestnikom. Znajomość tej formy duszpasterstwa jest bowiem przyszłym kapłanom ze wszech miar potrzebna.

Pielgrzymki

Interesującą praktyką, w sensie także duszpasterskim, są pielgrzymki do sanktuariów maryjnych. Nasi alumni biorą w nich żywy udział. Najpierw chodzi o Pieszą Pielgrzymkę na Jasną Górę. Od czasu, gdy uformowała się piesza pielgrzymka z Białegostoku, idą więc alumni ponad 400 kilometrów do Częstochowy, przeważnie w gronie ludzi młodych. Jest to wielkie doświadczenie wysiłku fizycznego, osobistego nawracania się, jak i towarzyszenia nawracającym się ludziom. Od 1993 r. tworzy się nowa tradycja: pielgrzymek do Wilna do Matki Bożej Ostrobramskiej - Matki Miłosierdzia. Stało się to możliwe dzięki nowym uwarunkowaniom politycznym. Alumni biorą też gremialny i czynny udział w pieszej pielgrzymce do Różanegostoku, Krypna i Świętej Wody.